Małżeńskie ustroje majątkowe – wspólność majątkowa czy intercyza?

Choć w dalszym ciągu statystyczna większość małżeństw pozostaje w majątkowej wspólności ustawowej, tak z roku na rok coraz większą popularnością cieszą się umowy małżeńskie, powszechnie określane mianem intercyzy.

Większość z nas pojęcie intercyzy utożsamia z umową ustanawiającą rozdzielność majątkową małżonków. Ale nie zawsze tak musi być. Otóż małżonkowie mogą umownie nie tylko rozdzielić swoje majątki, ale także jeszcze bardziej je ze sobą połączyć.

Majątek wspólny, majątek osobisty żony, majątek osobisty męża.

Wszelkie rozważania na temat małżeńskich ustrojów majątkowych należy rozpocząć od wyjaśnienia co tak naprawdę powoduje wstąpienie w związek małżeński w sferze majątkowej męża i żony. Jeżeli strony nie podejmą żadnych działań, to z chwilą wygłoszenia przysięgi małżeńskiej, a precyzyjnej z chwilą podpisania dokumentów urzędowych, zaczynają równolegle współistnieć trzy majątki:

1. majątek wspólny małżeński
2. majątek osobisty żony
3. majątek osobisty męża

Do majątków osobistych żony i męża wchodzą oczywiście wszelkie składniki, których małżonkowie byli właścicielami przed ślubem. Oprócz nich, do majątków osobistych wejdą także niektóre składniki majątkowe nabyte po ślubie przez każdego z małżonków osobno. Zamknięty katalog tych składników jest zawarty w art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który to przepis wymienia:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Choć katalog ten wydaje się rozbudowany tak w istocie w dalszym ciągu zdecydowana większość majątku, którego małżonkowie dorobią się po ślubie będzie stanowiła ich majątek wspólny. Jest tak dlatego, że ustawodawca daje prymat majątkowi wspólnemu nad majątki osobiste małżonków. Dlatego też wszystko co małżonkowie zarobią wykonując pracę, czy też prowadząc działalność gospodarczą, jak również wszelkie pożytki jakie przynosi majątek wspólny jak i majątki osobiste, wejdą do małżeńskiego majątku wspólnego.

Kiedy warto zawrzeć intercyzę? Zalety i wady intercyzy.

To nie, jak się powszechnie wydaje, wzajemna nieufność małżonków jest głównym powodem ustanawiania rozdzielności majątkowej. Celem intercyzy jest bowiem w większości przypadków zupełnie co innego – ochrona majątku drugiego małżonka, a tym samym zabezpieczenie interesów finansowych założonej rodziny.

Zawarcie intercyzy jest przede wszystkim uzasadnione, jeżeli jeden z małżonków zamierza prowadzić działalność gospodarczą obarczoną dużym ryzykiem gospodarczym. W razie ewentualnych niepowodzeń, długi związane z prowadzeniem tej działalności będą mogły być – oczywiście po spełnieniu pewnych warunków – egzekwowane wyłącznie z majątku osobistego jednego małżonka. Majątek małżonka, który zobowiązań nie zaciągnął pozostanie zabezpieczony.

Podobnie ma się rzecz w przypadku wykonywania przez jednego z małżonków zawodu, z którego wykonywaniem wiąże się duże ryzyko powstania odpowiedzialności finansowej za ewentualne błędy (prawnicy, lekarze, inżynierowie budowy, doradcy finansowi, agenci ubezpieczeniowi).

Bezspornie zaletą posiadania umowy o rozdzielności majątkowej jest możliwość decydowania przez małżonków indywidualnie w zakresie zarządzania majątkiem, w tym podejmowania decyzji inwestycyjnych bez konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka.

Co też istotne, w razie rozstania małżonków skutkującego orzeczeniem rozwodu, zawarta intercyza pozwoli uniknąć skomplikowanego i kosztownego postępowania o podział majątku wspólnego.

Do wad intercyzy natomiast zaliczyć należy w pierwszej kolejności trudności związane z zaciąganiem wspólnych zobowiązań takich jak kredyty, w tym te najbardziej popularne, czyli hipoteczne na zakup wspólnego domu czy mieszkania. Zdolność kredytowa małżonków z ustanowioną rozdzielnością jest odpowiednio niższa i zasadniczo nie mogą oni zaciągnąć kredytu wspólnie.

Drugim z negatywnych aspektów posiadania rozdzielności majątkowej jest brak możliwości wspólnego podatkowego rozliczenia małżonków. Jest to szczególnie dolegliwe, jeżeli jeden z małżonków zarabia znacznie więcej niż drugi i jednocześnie przekracza ustawowy próg podatku dochodowego (85 528 zł). Gdyby nie intercyza, małżonkowie, rozliczając się wspólnie mogliby płacić istotnie niższy podatek dochodowy.

Intercyza – formalne aspekty umowy majątkowej.

Jeżeli małżonkowie (albo narzeczeni) dojdą do wniosku, że zawarcie przez nich umowy ustanawiającej rozdzielność jest dla nich korzystne to będą musieli udać się do notariusza. Każda bowiem umowa majątkowa małżeńska – nie mylić z umową o podział majątku wspólnego – musi mieć formę aktu notarialnego.

Koszt zawarcia u notariusza samej umowy intercyzy – bez podziału majątku – zamknie się w kwocie 600 zł wraz z podatkiem i kosztem sporządzenia wypisów. Należy pamiętać, że umowa ma skutek od daty jej zawarcia. Co prawda istnieje możliwość ustanowienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, jednakże wymaga to przeprowadzenia postępowania przed sądem.

Często pada także pytanie czy intercyza ma wpływ na zasady dziedziczenia po sobie małżonków. Otóż, odpowiedź jest jednoznaczna – nie ma żadnego wpływu. Małżonkowie pozostający w ustroju rozdzielności majątkowej dziedziczą po sobie tak samo jakby pozostawali w małżeńskiej wspólności.

Adwokaci i Radcowie z Kancelarii LEGALNA chętnie pomogą odpowiedzieć na pytania i doradzą w zakresie wyboru przez małżonków właściwego dla nich ustroju majątkowego.