Kary umowne w nowym Prawie Zamówień Publicznych

W dniu 01 stycznia 2021 r. weszła w życie nowa ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 z późn. zm.). Ustawa ta wprowadziła szereg zmian oraz nowych rozwiązań prawnych, które dotyczą całego procesu udzielania zamówień publicznych.

Jednym z novum, jest wprowadzenie – jako zasady – odpowiedzialności wykonawcy wyłącznie w przypadku zwłoki w wykonaniu zadania wynikającej z jego zawinionego działania lub zaniechania.

Zwłoka a opóźnienie

Powszechnym elementem umów w sprawach zamówień publicznych jest kara umowna. Dotychczas zamawiający mógł zastrzec w umowie kary umowne należne zamawiającemu w przypadku niewykonania przez wykonawcę zobowiązania niepieniężnego w oznaczonym w umowie terminie:

• na wypadek opóźnienia wykonawcy, lub
• na wypadek jego zwłoki.

Różnica między zwłoką a opóźnieniem sprowadza się do kwestii przyczyn niewykonania umówionej czynności w terminie. Z opóźnieniem mamy do czynienia wówczas, gdy wykonawca nie spełnia świadczenia w czasie właściwym z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi. Zwłoka jest zaś opóźnieniem kwalifikowanym, wynikającym z okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność. Jeżeli kara umowna oznaczona w umowie o realizację zamówienia publicznego została zastrzeżona na wypadek zwłoki, aby uniknąć jej zapłaty wykonawca powinien wykazać, że nie ponosi odpowiedzialności w wykonaniu umowy po terminie, bowiem przeszkoda w terminowej realizacji zamówienia wynikła z przyczyn przez niego niezawinionych. W przypadku opóźnienia sprawa jest mniej korzysta dla wykonawcy. Jeżeli kara umowna oznaczona w umowie o realizację zamówienia publicznego została zastrzeżona na wypadek opóźnienia – naliczana jest w zasadzie niezależnie od przyczyn nieterminowej realizacji zamówienia. Kwestia zawinienia wykonawcy nie ma w tym przypadku znaczenia. Opóźnienie jest więc pojęciem szerszym.

Klauzule niedozwolone

Ustawodawca w art. 433 pkt 1) nowej ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 z późn. zm.) postanowił, iż projektowane postanowienia umowy nie mogą przewidywać odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienie. Chyba że jest to uzasadnione okolicznościami lub zakresem zamówienia. Tym samym projektowane postanowienia umowy nie mogą – co do zasady – przewidywać odpowiedzialności wykonawcy za każde przekroczenie wymaganego w umowie terminu na wykonanie zobowiązania, a tylko takie które jest zawinione bezpośrednio przez wykonawcę lub osoby, którymi posługuje się on przy wykonaniu zobowiązania, bądź powstałe z innych okoliczności, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność.

Odpowiedzialność wykonawcy za każde opóźnienie, niezależne od winy wykonawcy jest dozwolona tylko w przypadkach uzasadnionych okolicznościami lub zakresem zamówienia. Odpowiedzialność taka może być stosowana wyjątkowo, gdy zamawiający jest w stanie uzasadnić to okolicznościami lub zakresem zamówienia. Zamawiający, aby móc ją zastosować, będzie musiał w sposób przekonujący uzasadnić szerszą odpowiedzialność wykonawcy.

Limit kar umownych

Dodatkowo zgodnie z art. 436 pkt 3 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 z późn. zm.) umowa o realizację zamówienia publicznego powinna zawierać postanowienia określające łączną maksymalną wysokość kar umownych, których mogą dochodzić strony. Zamawiający ma zatem obowiązek wprowadzić do treści umowy limit kar umownych, który nie może zostać przekroczony nawet w przypadku kumulacji kar z kilku tytułów.

Obowiązek określenia limitu kar umownych zapobiegać ma wielokrotnie powtarzającym się przypadkom naliczania przez zamawiających kar umownych w rażąco wygórowanej wysokości, potrącania ich z wynagrodzenia wykonawcy i w konsekwencji pozostawiania wykonawcom jedynie sądowej drogi do ich miarkowania.

Nowelizacja PZP a toczące się postępowania

Z omawianych powyżej przepisów nowej ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 z późn. zm.) wyraźnie widać, iż ustawodawca doszedł do wniosku, że ze względu na częste nadużywanie pozycji „gospodarzy postępowań” przez zamawiających koniecznym było ograniczenie ich swobody w kształtowaniu treści umowy o zamówienia publiczne. Ustawodawca dostrzegając arbitralne zachowania jakich dopuszczali się zamawiający, podejmując próbę zrównoważenia pozycji stron umów o zamówienia, postanowił objąć ochroną wykonawców jako słabe strony tych postępowań. Warto wziąć to pod uwagę w przypadku podejmowania się realizacji zamówienia publicznego.

Ponadto, pomimo iż nowe przepisy nie znajdą bezpośredniego zastosowania do postępowań o udzielenie zamówienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 stycznia 2021 r., omówione powyżej zmiany mogą wywierać wpływ na rozstrzygnięcia już toczących się spraw i sporów.

Jeżeli masz wątpliwości czy nowelizacja wpłynie na Twoje prawa i obowiązki – zapraszamy do kontaktu z kancelarią LEGALNA Adwokaci i Radcowie, wszelkie dane kontaktowe znajdziesz w zakładce KONTAKT.